رب روشک یاه ناتسا یندب تیبرت لک تارادا ینامزاس یلاعت لیلحت و یسررب 1تیفیک تیریدم ییاپورا داینب لدم ساسا

بر کشور استانهای تربیتبدنی کل ادارات سازمانی تعالی تحليل و بررسی 1 کیفیت مدیریت اروپایی بنیاد مدل اساس چکیده 5 قهرمانی مهری 4 یاوری یوسف دکتر 3 فرجی رسول دکتر 2 خلیلزاده منصور 29-56 ص: ص 1391/1/19 دریافت: تاریخ 1391/7/8 تصویب: تاریخ مختلف سازمانهای در سیستمها استقرار میزان سنجش برای قوی ابزاری عنوان به سازمانی تعالی الگوهای مدلو بهبود " برنامههای اجرای در را خود موفقیت میزان میتواند سازمان یک الگوها این کارگیری به با میشوند. برده کار به تحلیل و بررسی نیز حاضر پژوهش هدف لذا کند مقایسه سرآمد سازمانهای با را خود عملکرد و داده قرار ارزیابی مورد " سپ بود. ) 6 EFQM( كيفيت مديريت اروپايي مدل از استفاده با ایران استانهای تربيتبدني كل ادارههاي سازمانی تعالی و α( )0/928= شد محاسبه مقدماتی مطالعه یک در نیز آن پایایی EFQM سازماني تعالي پرسشنامه روایی بررسی از که گرفت انجام طبقهای( )تصادفی منتخب استان 10 بدنی تربیت کل ادارههاي کارکنان بین در پرسشنامه 437 تعداد توزيع رهبري معيار EFQM مدل گانه 9 معيارهاي بین در شد. آماری تحلیل و تجزیه پرسشنامه 337 به مربوط نتایج سرانجام گرفتند. قرار آخر رديف در امتیاز درصد 38/74 نرخ با كاركنان نتایج معيار و نخست رديف در امتياز درصد 50/73 نرخ با طور به ادارهها این در سازمانی تعالی امتیاز نیز و نتایج و توانمندسازها حوزههای گانه نه معیارهای همه امتیاز عالوه به قوی مثبت رابطه نیز سازماني تعالي مدل در نتايج و توانمندسازها بين )0/05<P(. بود EFQM مدل از کمتر معنیداری تربيتبدني كل ادارههاي تعالي مدل در كاركنان معيار امتياز بودن پايين 0/864=r(. و )0/05<P شد مشاهده معنيداري و لک ادارههاي سازمانی تعالی مدل معیارهای همه تقریبا نتایج به توجه با میکند. تأکید را حوزه این به توجه لزوم استانها در سازمان باعثشود میتواند توانمندسازها حوزه معيارهاي از يك هر به توجه همچنین دارند. بهبود به نیاز بدنی تربیت قابل نتايج كسب براي كه ميشود پيشنهاد پژوهش اين نتيجه به توجه با سرانجام يابد. دست ملموسي نتايج به نتايج حوزه رهبري )معيارهاي EFQM تعالي مدل توانمندسازهاي به تعالي سوي به حركت و بدنی تربیت ادارههاي در پذيرش شود. بیشتری توجه فرايندها( و استراتژي منابع كاركنان EFQM مدل سازمانی تعالی تربیتبدنی کل اداره کلیدی: واژههای است. شده استخراج تبریز واحد اسالمی آزاد دانشگاه مالی حمایت با پژوهشی طرح از مقاله این - 1 تبریز واحد اسالمی آزاد دانشگاه - 2 r.faraji@yahoo.com نقده واحد اسالمی آزاد دانشگاه - 3 آذربایجان معلم تربیت دانشگاه - 4 تبریز واحد اسالمی آزاد دانشگاه - 5 6- European Foundation for Quality Management

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 مقدمه تالش پيگير سازمانها برای دستیابی به الگوی جامع ارزیابی و رفع معایب شیوههای ارزیابی سنتی منجر به مطرح شدن مدلهای تعالی سازمانی 1 و جوایز کیفیت 2 ملی در کشورهای پیشرو و به دنبال آن سایر کشورهای جهان شد )2(. مدلهای تعالی سازمانی 3 یا سرآمدی کسب و کار 4 به عنوان ابزاری قوی برای سنجش میزان استقرار سیستمها در سازمانهای مختلف به کار گرفته میشوند. با بهکارگیری این مدلها ضمن اینکه یک سازمان میتواند میزان موفقیت خود را براي اجرای برنامههای بهبود دهنده در مقاطع زمانی مختلف مورد ارزیابی قرار دهد میتواند عملکرد خود را نيز با سایر سازمانها بویژه با بهترین آنها مقایسه کند )10(. مدل دمینگ 5 مدل بالدریج 6 و مدل اروپایی کیفیت 7 از مهمترین مدلهای تعالی هستند که سایر مدلها بر اساس آنها شکل گرفتهاند. این مدلها با استفاده از عناصر مدیریت کیفیت جامع 8 به عنوان محورها و حوزههای مورد ارزیابی و با اختصاص وزنهای مشخص و از پيش تعیین شده به هر حوزه از طریق ممیزی به ارزیابی عملکرد سازمان میپردازند. مدلهای فوق به مدلهای خود ارزیابی 9 نیز معروف هستند )2(. مدلهای تعالی پاسخی است به این پرسش که سازمان برتر چگونه سازمانی است چه اهداف و مفاهیمی را دنبال میکند و چه معیارهایی بر رفتار آن حاکم است )10(. یکی از نکات مهمی که در سالهای اخیر بر آن تأکید میشود میزان کارآمدی منابع استفاده شده در حوزه فعالیتهای تربیتبدنی و ارزیابی عملکرد سازمانهای ورزشی است )23(. شواهدي در دست است كه نشان میدهد افزايش هزينهها در ادارههاي تربیتبدنی و به عبارتي 1- Organizational excellence models 2- Quality awards 3- Organizational excellence model 4- Business excellence model 5- Deming prize 6- Malcolm Baldrige National Quality Award 7- European Quality Award 8- Total Quality Management 9- Self assessment models 30

مدیریت... اروپایی بنیاد مدل اساس بر کشور استانهای تربیتبدنی کل ادارات سازمانی تعالی تحليل و بررسی کيفيت فقر از ناشي کمتر فراوردههاي و بازده قبال در سازمانها این به بيشتر منابع اختصاص عملکرد كه ميدهد نشان بررسيها ايران در )18(. است آن فعاليتهاي و تربیتبدنی نظام در آنها راه سر بر و نيستند قبولي قابل و مطلوب سطح در کيفي و کمی نظر از تربیتبدنی ادارههاي شده آنها فعالیتهای کیفی سطح آمدن پايين به منجر که دارد وجود بسياري مشکالت و مسائل سازمانهای در ارزشيابي کارآمد و مناسب سيستم يک ايجاد لزوم عوامل اين همه )5( است وضعيت از آگاهي جهت در ادارهها اين خاص زمينة و شرايط ويژگيها به توجه با را ورزشی ميکند. ايجاب آن کيفيت ارتقاي و بهبود و موجود عنایت با که است سازمانی ارزیابی الگوي یک نیز 1 EFQM سازمانی تعالی مدل و الگو ضعف نقاط و كند ارزیابی جامع طور به را سازمان یک میتواند خود ن هگانه معیارهای به کاربرد و شناسایی عملکرد ارزیابی فرایند در )1(. سازد مشخص را آن بهبود زمینههای و را مهمی اطالعات آنها از استفاده زیرا است حیاتی سازمانها برای عملکرد کلیدی معیارهای سازمانی اطالعات از توجهی قابل کمیت و میسازد فراهم سازمان پیشرفت اندازهگیری برای برای اطالعات كردن فراهم با همچنین میکند. گردآوری فراگیر و جامع وضعیت یک در را شناسایی را مشکالت و فرصتها نیز و میبرد باال را افراد آگاهی گزارشدهی و اطالعرسانی رد پیچیده موضوعهای درباره تصمیمگیری برای را دسترس در و ساده اطالعات و میكند ورزشی فعالیتهای اجرای فرایند در کلیدی نقاط تشخیص با بنابراین )24(. میدهد قرار اختیار کشور ورزش توسعه پیچیده و طوالنی فرایندهای میتوان آنها برای کمی معیارهای ترسیم و شد مطمئن کشور ورزش کیفی و کمی اهداف به حصول میزان از و کرد ارزشیابی و نظارت را پاداش و تقدیر نظام هم و کرد شناسایی را اثربخش و کارا واحدهای بتوان هم رهگذر این از تا )23(. ساخت استوار ورزشی سازمانهای در کنترل و نظارت نظام بر را دهی اروپایی بنیاد الگوی همچون مختلفی مدلهای سازمانها ارزیابی به مربوط ادبیات در 1- European Foundation for Quality Management 31

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 32 مدیریت کیفیت )EFQM( الگوي ارزیابی متوازن BSC( ( 1 الگوی مدیریت کیفیت فراگیر TQM( ( 2 رویکرد سیستمی 3 رویکرد استراتژیک 4 و مدل توانایی بلوغ 5 و غیره وجود دارد )16(. اصغری زاده و امین )1385( در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که مناسبترین الگو برای ارزیابی عملکرد سازمانهای ایرانی الگوي EFQM است زیرا این الگو مبنای ارزیابی و اهدای جایزه ملی کیفیت ایران و جایزه ملی بهرهوری و تعالی سازمانی در کشورمان قرار گرفته است. همچنین از آنجايي که این الگو در بيشتر کشورهای اروپایی به عنوان الگو مرجع برگزيده شده امکان الگوبرداری از طیف گسترده اي از آنها برای سازمانهای ایرانی فراهم است )4(. الگوي 7 تعالی سازمانی EFQM برای ارزیابی عملکرد سازمانها در دو حوزه توانمندسازها 6 و نتایج حاصل از این توانمندسازهاست چارچوبي روشن و شفاف دارد. دستاوردهای حاصل از ارزیابی در این مدل عبارت است از تشخیص نقاط قوت و زمینههای قابل بهبود آن که برای دستیابی به بهبودها فهرستی از برنامههای اولویتبندی شده را نیز پیشنهاد میکند )29(. این الگو بر اساس ن ه معیار 8 )شاخص( پایهگذاری شده است. پنج معیار نخست این الگو مربوط به توانمندسازها بوده )رهبری 9 کارکنان 10 استراتژی و خط مشی 11 منابع و شرکا 12 و فرایندها ) 13 که بیانکننده اجزای تشکیل دهنده یک سازمان و چگونگی تعامل آنها با هم است و چهار معيار دیگر مربوط به نتایج است )نتایج کارکنان 14 نتایج مشتریان 15 نتایج جامعه 16 نتایج کلیدی عملکرد ) 17 که 1- Balanced Score card 2- Total Quality Management 3- System Approach 4- Strategic Approach 5- CMM: Capability Maturity Model 6- Enablers 7- Results 8- Criteria 9- Leadership 10- People 11- Policy and Strategy 12- Resource & Partners 13- processes 14- People Results 15- Customer Results 16- Society Results 17- Key Performance Results

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... نتایج حاصل از عملکرد سازمان را تشکیل میدهد و نتایج مطلوب حاصل از اجرای توانمندسازها را معرفی میکند )شکل 1 (. در این الگو کل معیارها 1000 امتیاز دارند که 500 امتیاز آن مربوط به توانمندسازها و 500 امتیاز دیگر مربوط به نتایج هستند )28 شکل 1 (. 100 ( 500) (500) 90 80 90 140 90 200 60 150 شکل 1 معیارهای 9 گانه الگوي تعالی سازمانی EFQM و امتیازهاي مربوط به آنها )8( در طی سالهای اخیر پژوهشهاي زيادي در زمینه الگوهای تعالی سازمانی برای تشخیص نقاط ضعف و قوت سازمانها و نیز لزوم بهکارگیری این الگوها برای ارزیابی سازمانها انجام شده است. طالبپور )1384( در پژوهش خود انواع الگوهای ارزیابی را مورد بررسی قرار داد سرانجام الگوي تعالی سازمانی EFQM را به عنوان نظام نظارت و ارزیابی برنامهها و فعالیتهای تربیتبدنی و ورزش دانشگاههای ایران انتخاب کرد )17(. در برنامه كيفيت ورزش و اوقات فراغت انگلستان نيز نخستين تالش اين بود كه الگوي تعالي EFQM براي استفاده مناسب در بخش ورزش و اوقات فراغت تطبيق داده شود )33(. دهنويه )1385( با استفاده از معیارهای الگوي EFQM نقاط ضعف و قوت بیمارستان هاشمینژاد را شناسایی کرد )13(. خداداد )1385( و اکبری )1387( از الگوي EFQM برای ارزیابی کیفیت دانشکدههای تربیتبدنی بهره جستند )12 6(. اکبری )1387( چنین نتیجهگیری کرد که تمامی دانشکدههای مورد مطالعه در تعالی 33

1392 تابستان و بهار یازدهم شماره پنجم سال / ورزش علوم فصلنامه پژوهشی - علمی نشریه ن ه معیارهای بهبود برنامههای و شیوهها به توجه و هستند برخوردار کمی امتیاز از سازمانی تعالي مقايسه در )1386( هاشميپور )6(. است ضروری دانشکدهها این تمامی در تعالی گانه سازماني تعالي مدل اساس بر گيالن و مازندران استانهاي تربیتبدنی كل ادارههاي سازماني قرار بهتري وضعيت در گيالن استان تربيتبدني كل اداره كه رسيد نتيجه اين به EFQM این از استفاده با را اصفهان دانشگاه انسانی منابع مدیریت عملکرد )1387( اقبال )22(. دارد به میتوان EFQM مدل اساس بر عملکرد ارزیابی با که داشت بیان و کرد ارزیابی مدل متمرکز حوزههایی روی بر الگوبرداری تا یافت دست بهبود فرصتهای و قوت نقاط تشخیص رتبه كه شد داده نشان پژوهشي در همچنین )5(. دارند سازمان برای را منافع بیشترین که شود است ارتباط در فوتبال برتر لیگ در آنها موفقیت و سازمانی تعالی مدل با فوتبال باشگاههای ضعف نقاط EFQM مدل خودارزیابی از استفاده با كه معتقدند )1388( نجفی و اکبریان )14(. ار سازمان میتوان وسیله بدین و میشود شناسایی بهبود نیازمند حوزههای و سازمان قوت و اندازهگیری دورهای صورت به پیشرفت روندهای همچنین كرد ارزیابی و شناخت درستی به این بر اعتقاد داد) 7 (. آموزش میتوان را 1 سرآمدی اصلی مفاهیم نيز سازمان افراد به و میشود ابزار ميتواند EFQM مدل دهند انجام را الزم همكاريهاي كاركنان و مديران اگر که است الزم امکانات و شرایط کردن فراهم )28(. باشد سازمانها كردن رشد و رقابت براي مناسبی زمینههای کارکنان و سازمان برای مطلوب شرایط ایجاد بر عالوه سازمانی فرهنگ بهبود برای )21(. کرد خواهد فراهم سازمانی تعالی و رشد جهت در را الزم كيفيت خودارزيابي براي مناسبي مدل EFQM مدل كه است معتقد )2007( 2 كونتي به خود پژوهش در )2007( 3 سانچو و والژو )27(. است يكديگر با آنها مقايسه و سازمانها سيستم يك و خودارزيابي براي مفيد و مناسب مدلي EFQM مدل كه رسيدند نتیجه این 1- Excellence 2- Conti 3- Vallejo and Sancho 34

مدیریت... اروپایی بنیاد مدل اساس بر کشور استانهای تربیتبدنی کل ادارات سازمانی تعالی تحليل و بررسی گزارش )2009( 1 همکاران و یونسیکا 1(. 7 )37 است پيشرفت فضاهاي شناختن براي خوب مديريت اروپايي مدل از استفاده تربيتي و آموزشي سازمانهاي عملكرد ازيابي براي كه کردند بهبود در سازمان( كاستيهاي و معيوب نقاط يافتن براي مستمر جستجوي دليل )به كيفيت را بسياري مزاياي سازمانها آن برای و است مؤثر پرورشی و آموزشی خدمات استراتژیهای داشت) 31 (. خواهد پی در در بیمارستانی از خودارزیابی یک در )2007( 2 ملیناری و ربیلی براگونزی نابیتز ورنرو شرکا نیز و استراتژی و مشی و خط رهبری حوزههای EFQM تعالی مدل از استفاده با ایتالیا عنوان به را جامعه نتایج و کارکنان نتایج حوزههای و بیمارستان قوت نقاط عنوان به را منابع و نیازمند حوزههای برای نیز را بهبود برنامههای و دارند قرار شناسايي مورد بهبود نیازمند نقاط معیارهای و سازمان عملکرد بین که شده گزارش همچنین )36(. كردند اجرا و طراحی آن به )2011( 3 همکاران و مارکوس )31(. دارد وجود معنیداری و مثبت رابطه EFQM مدل ن هگانه استفاده مسن افراد بدنی فعالیت برنامههای ارزیابی برای EFQM مدل از بار نخستين برای نیز درصد( )61/03 رهبری درصد( )65/38 فرایندها معیارهای که رسیدند نتیجه این به و کردند شرکا معیارهای مقابل در و بیشترین درصد( )51/28 کارکنان و درصد( )58/46 مشتری نتایج درصد( )37/91 استراتژی و مشی خط درصد( )41/03 کارکنان نتایج درصد( )45/77 منابع و کیفیت در را سهم کمترین درصد( )19/23 جامعه نتایج و درصد( )19/23 عملکرد کلیدی نتایج دارد) 34 (. عهده بر مشارکت( میزان و تمرینی برنامههای )کیفیت افراد تمرینهاي رد EFQM مدل از استفاده با سازمانها بيشتر که میدهد نشان پژوهش پیشینه مرور 5(. 13 )36 رسیدهاند ملموسي نتايج به بهبود قابل و قوت نقاط تشخیص و خودارزیابی زمینه است شده تأکید EFQM سازمانی تعالی مدل از استفاده لزوم به پژوهشها بیشتر در همچنین 1- Ioncica et al 2- Vernero, Nabitz, Bragonzi, Rebelli and Molinari 3- Marques et al 35

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 )37 19(. 13 14 با توجه به اينكه پژوهشهاي اخير نياز به مديريت كيفيت در بخشهاي ورزشي را نشان داده است )33( و از آنجايي كه ادارههاي کل تربیتبدنی استانها از جمله مراكز مهم ارائه خدمات ورزشی در کشور هستند پژوهشگر بر آن است تا با استفاده از مدل امتيازدهي جايزه ملي كيفيت ايران كه با الگوگيري از آخرين ويرايش مدل سرآمدي كسب و كار EFQM طرحريزي شده است وضعیت تعالی سازمانی ادارههاي کل تربیتبدنی را بررسي و تجزيه تحلیل كند و بدين وسيله به شناسايي وضعيت جاري تواناييها و بخشهاي نيازمند بهبود در این سازمانها را نائل آيد. با توجه به اینکه تا کنون پژوهشي به این حجم در سازمانهای ورزشی بويژه در ادارههاي کل تربیتبدنی استانها با استفاده از مدل تعالی EFQM انجام نشده است انجام دادن این پژوهش ضروری به نظر میرسد. بدون شک میتوان انتخاب نمونه آماری بزرگ از کل کشور و نیز استفاده از مدل اروپایی مدیریت کیفیت )EFQM( را که روش نو و جدیدی در ارزیابی عملکرد سازمانهاست به عنوان نقاط قوت این پژوهش برشمرد. با استفاده از نتايج حاصل از اين پژوهش عالوه بر مشخص شدن وضعيت كنوني این ادارهها از نظر معيارهاي مدل تعالي EFQM نقاط قوت و قابل بهبود آنها با توجه به معیارهای مدل مشخص میشود و ميتوان پروژههاي بهبود را براي اين ادارهها تعريف كرد. روششناسی پژوهش حاضر از نوع توصیفی است که به صورت میدانی در ادارههاي کل تربیت بدنی استانهای ایران اجرا شده است. جامعه آماري اين پژوهش تمامي كاركنان ادارههاي كل تربيت بدني استانهاي ايران بود كه تعداد آنها بر اساس آخرين آمار سازمان تربيت بدني حدود 1726 نفر تا پایان نیمه دوم سال 1388 گزارش شده است. بر اساس جدول نمونهگيري مورگان 1 براي جامعهاي با این حجم تعداد نمونهها حداقل بايد 310 نفر باشد لذا كاركنان اداره كل تربیتبدنی 1- Morgan sample size table 36

مدیریت... اروپایی بنیاد مدل اساس بر کشور استانهای تربیتبدنی کل ادارات سازمانی تعالی تحليل و بررسی منظور به نیز طبقهای تصادفی انتخاب شیوه شدند. انتخاب آماري نمونه عنوان به استان 10 زا گيالن استانهای تربيتبدني كل اداره كه صورت بدين گرفت. قرار مدنظر استانها انتخاب جنوبی خراسان رضوی خراسان غرب از خوزستان و ایالم غربی آذربایجان جنوب از فارس شمال اصفهان و تهران استانهای بدنی تربیت کل ادارههاي سرانجام و شرق از بلوچستان و سیستان و بین در پرسشنامه 437 تعداد مجموع در شدند. انتخاب نمونه استانهاي عنوان به ایران مركز از نهایی بررسی از پس و شده داده عودت پرسشنامه 346 تعداد این از که شد توزیع کارکنان )42 غربی آذربایجان گرفت: قرار آماري تحليل و تجزيه مورد ذيل ترتيب به پرسشنامه 337 خراسان نفر( )35 جنوبی خراسان نفر( )25 اصفهان نفر( )20 ایالم نفر( )41 گیالن نفر( تهران و نفر( )17 بلوچستان و سیستان نفر( )23 فارس نفر( )20 خوزستان نفر( )34 رضوی گرفت. قرار نفر( )80 استفاده پژوهش نیاز مورد دادههای جمعآوری برای EFQM سازمانی تعالی پرسشنامه از زیاد= 4 ( بسیار تا کم= 1 )بسیار ارزشی چهار لیکرت نوع از پرسش 50 شامل پرسشنامه این شد. شرکا و منابع مشی خط و استراتژی کارکنان رهبری كه است سازمانی تعالی معیار ن ه و ارزیابی مورد را عملکرد کلیدی نتایج و جامعه نتایج مشتریان نتایج کارکنان نتایج فرایندها معرفی اروپا کیفیت مدیریت بنیاد تأسیس با همزمان 1988 سال در پرسشنامه این میدهد. قرار صنایع نوسازی و گسترش سازمان پوشش تحت انسانی منابع بهرهوری و مطالعات مؤسسه و شده روایی است. کرده ویرایش و ترجمه ایران سازمانهای در استفاده برای را آن 1382 سال در ایران ورزشی مدیریت متخصصان از گروهی تأیید مورد پژوهش پرسشنامههاي محتوایی و صوری از کارشناس نفر 2 نیز و ورزشی مدیریت دکترای دانشجوی 2 و ورزشی مدیریت استادیار )12 آنها پايايي ميزان و گرفت قرار گیالن( و غربی آذربایجان استانهای بدنی تربیت کل ادارات استفاده با و دسترس در استانهای از یکی کارکنان از نفر 30 روی بر راهنما مطالعه یک در نیز توصیفی آماری روشهای از استفاده ضمن آمد. دست به α 0/928= کرونباخ آلفای ضریب از 37

1392 تابستان و بهار یازدهم شماره پنجم سال / ورزش علوم فصلنامه پژوهشی - علمی نشریه از کولموگروف-اسمیرنوف آزمون از استفاده با دادهها توزیع بودن نرمال از اطمینان از پس ضریب و 2 گروهی یک تی 1 مستقل تی )ANOVA( یکراهه واریانس تحلیل آزمونهای پیش حاضر پژوهش در شد. استفاده خام دادههای تحلیل و تجزیه برای پیرسون همبستگی گرفت. قرار بررسی مورد 4 ل و ن آزمون از استفاده با نیز 3 واریانسها همسانی فرض پژوهش یافتههای درصد 50/45 و مرد درصد 49/55 پژوهش این در بررسي تحت آزمودني 337 مجموع از سازماني پست نظر از بودند. متأهل درصد 71/2 و مجرد آنها درصد 28/8 همچنین و زن 65/6 )معادل نفر 221 تعداد و معاونان و مديران جزو درصد( 6/8 )معادل نفر 23 تعداد نيز ندادند. پاسخي پرسش اين به درصد( 27/6 )معادل نفر 93 و بودند عادي كاركنان جزو درصد( نظر از بود. سال 11/04±7/71 و 35/32±8/18 ترتیب به آزمودنيها سابقه و سن ميانگين درصد 50 کاردانی درصد 23/3 ديپلم زير و ديپلم آزمودنیها درصد 20/7 نیز تحصیالت سطح و تربيتبدني آزمودنيها درصد 35/8 بوده باالتر و ارشد کارشناسی نيز درصد 6 و کارشناسی وضعيت کارکنان درصد 35 حدود نیز استخدام نظر از بودند. تربيتبدني غير نيز درصد 64/2 داشتند. روزمزد و پیمانی وضعيت نيز مابقی و قراردادی درصد 45 رسمی مدل اساس بر منتخب استان ده بدنی تربیت کل ادارههاي نهایی امتیازهاي 1 جدول در است. شده مشخص گزینهها به مربوط امتياز اعمال از پس EFQM 1- Independent t-test 2- One sample t-test 3- Homogeneity of Variances 4- Levene 38

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... 50/36 45/60 42/80 46/35 40/25 45/41 38/15 47/29 48/99 45/13 44/78 45/49 ( 50/36 36/32 38/26 41/57 56/02 90/35 34/70 28/20 73/30 449/13 222/56 226/57 جدول 1: امتیازات نهایی ادارههاي کل تربیت بدنی بر اساس مدل EFQM 48/72 34/90 38/34 38/60 49/50 61/28 53/11 50/38 56/17 79/80 56/55 43/94 48/07 50/14 72/56 56/13 39/82 42/52 46/79 58/57 46/61 35/67 40/05 44/60 63/34 43/16 30/27 29/56 35/04 47/12 61/75 35/62 43/52 42/27 56/59 75/03 48/85 58/05 54/24 72/01 36/84 27/83 25/94 30/82 45/93 50 35/70 38/12 42/69 50/04 85/76 116/37 107/67 95/70 85/63 90/91 101/17 117/20 68/15 87/77 28/44 23/30 73/99 41/75 34/51 96/09 45/85 31/38 78/18 43/26 30/62 77/86 38/12 26/61 64/56 30/89 28/10 69/42 30/84 29/68 87/23 51/15 43/69 98/62 25/18 19/94 56/44 31/66 25/75 69/72 421/28 589/49 534/38 491/32 445/23 404/51 488/68 618/88 337/11 433/49 209/77 300/77 271/28 243/86 230/29 185/17 239/76 308/20 167/39 216/58 211/51 288/73 263/11 247/47 214/94 219/34 248/93 310/67 169/73 216/92 100 80 90 90 140 200 90 60 150 1000 500 500 )EFQM( با توجه به اطالعات جدول 1 معیار رهبری با 50/36 درصد و معیار نتایج کارکنان با 38/15 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین درصد دستیابی به اهداف را به خود اختصاص دادهاند. در شکل 2 نیز امتیاز ادارههاي کل تربیتبدنی در هر یک از معیارهای 9 گانه با امتیاز معیارها در مدل تعالی EFQM مقایسه شده است. 250 200 150 100 50 0 نتایج کلیدي نتایج جامعه نتایج کارکنان نتایج مشتري فرایندها شرکا و منابع کارکنان استراتژي رهبري 50.36 36.32 38.26 41.57 56.02 90.35 34.7 28.2 73.3 ادارات کل تربیت بدني 100 80 90 90 140 200 90 60 150 مدل EFQM شکل 2: امتیازات ادارههاي کل تربیت بدنی در مقایسه با معیارهای مدل EFQM 39

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 جدول 2 تجزیه و تحلیل آماری عملکرد استانهای منتخب )آزمون تحلیل واریانس یکراهه( sig F 17/415 12/645 12/910 11/793 8/474 8/807 9/725 10/485 10/599 14/769 11/836 14/769 df 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 9 327 5358/445 307/694 2423/921 191/556 4166/030 322/691 2826/590 329/677 4974/098 586/957 10775/645 1223/563 2888/899 297/057 1810/943 172/711 7488/198 706/510 329095/087 22282/800 76977/828 6503/889 329095/087 22282/800 P<0/05 : همچنین تجزیه و تحلیل امتیازهاي ادارههاي کل تربیتبدنی در هر یک از معیارهای نه گانه حوزههای توانمندسازها و نتایج و نیز امتیاز تعالی سازمانی نشان داد که بین امتیاز استانهای منتخب تفاوت معنیداری وجود دارد )جدول 2(. با توجه به معنیدار بودن نتایج آزمون تحلیل واریانس در مورد معیارهای ن ه گانه حوزههای توانمندسازها و نتایج و نیز امتیاز تعالی سازمانی استانهای منتخب با توجه به امتیازهای خود رده بندی شدند که نتایج بدین ترتیب بود: 40

مدیریت... اروپایی بنیاد مدل اساس بر کشور استانهای تربیتبدنی کل ادارات سازمانی تعالی تحليل و بررسی تا اول ردههای در ترتیب به فارس و ایالم جنوبی خراسان استانهای رهبری معیار در 1. گرفتند. قرار دهم تا هشتم ردههای در تهران و گیالن اصفهان استانهای و سوم ترتیب به بلوچستان و سیستان و جنوبی خراسان فارس استانهای استراتژی معیار در 2. قرار دهم تا هشتم ردههای در تهران و گیالن اصفهان استانهای و سوم تا اول ردههای در گرفتند. در ترتیب به بلوچستان و سیستان و فارس جنوبی خراسان استانهای کارکنان معیار در 3. گرفتند. قرار دهم تا نهم ردههای در تهران و گیالن استانهای و سوم تا اول ردههای و دوم و اول ردههای در جنوبی خراسان و فارس استانهای شرکا و منابع معیار در 4. گرفتند. قرار دهم و نهم ردههای در تهران و گیالن استانهای ردههای در بلوچستان و سیستان و جنوبی خراسان فارس استانهای فرایندها معیار در 5. دهم تا هفتم ردههای در تهران و گیالن غربی آذربایجان خوزستان استانهای و سوم تا اول گرفتند. قرار در بلوچستان و سیستان و جنوبی خراسان فارس استانهای مشتری نتایج معیار در 6. گرفت. قرار آخر رده در امتیاز کمترین کسب با نیز تهران استان بودند. سوم تا اول ردههای و اول رتبه در امتیاز بیشترین کسب با جنوبی خراسان استان کارکنان نتایج معیار در 7. گرفت. قرار آخر رتبه در امتیاز کمترین کسب با تهران استان خود به را اول رده امتیاز بیشترین کسب با جنوبی خراسان استان جامعه نتایج معیار در 8. ردههای در ترتیب به امتیاز کمترین کسب با نیز تهران و خوزستان استانهای داد. اختصاص گرفتند. قرار دهم و نهم در ترتیب به ایالم و فارس جنوبی خراسان استانهای عملکرد کلیدی نتایج معیار در 9. تهران و اصفهان گیالن غربی آذربایجان استانهای دیگر سوی از بودند. سوم تا اول ردههای گرفت. قرار دهم تا هفتم ردههای در ترتیب به 41

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 در حوزه توانمندسازها استانهای خراسان جنوبی و فارس ردههای اول و دوم را به خود اختصاص دادند. در این حوزه استانهای آذربایجان غربی گیالن و تهران به ترتیب در ردههای هشتم تا دهم بودند. در حوزه نتایج نیز استان خراسان جنوبی رتبه اول و استان تهران رتبه دهم را به خود اختصاص دادند. در بررسي تعالي سازماني استانهاي منتخب استان خراسان جنوبي با 618/88 امتياز رتبه نخست و استان تهران نيز با 337/11 امتياز رتبه آخر را به خود اختصاص دادند )شکل 3(. 800 700 600 500 400 300 200 100 0 تهران گيلان خوزستان ا ذربايجان غربي اصفهان ايلام خراسان رضوي فارس سيستان و بلوچستان خراسان جنوبي شكل 3 امتياز عملکرد استانهاي منتخب با توجه به مدل EFQM 42 در بخش دیگری از نتایج این پژوهش امتیاز معیارهای نه گانه تعالی سازمانی حوزههای توانمندسازها و نتایج و نیز امتیاز تعالی سازمانی در ادارهاي تربیت بدنی استانهای ایران با امتیازهاي مشخص شده در مدل تعالی سازمانی EFQM مورد مقایسه قرار گرفت )جدول 3(. دادههای مندرج در جدول 3 نشان میدهد که امتیاز ادارهاي کل تربیت بدنی استانهای ایران در همه معیارهای تعالی سازمانی حوزههای توانمندسازها و نتایج و نیز خود تعالی سازمانی به طور معنیداری کمتر از امتیازهای مشخص شده در مدل تعالی سازمانی EFQM است.)P>0/05(

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... جدول 3 مقايسه امتیاز ادارهاي کل تربیت بدنی با امتیازهاي مشخص شده مدل تعالی EFQM sig df t Test value M ± SD -49/63-43/67-51/73-51/73-83/97-109/64-55/29-31/79-76/69-286/98-283/42-550/860 336 336 336 336 336 336 336 336 336 336 336 336-49/63-50/57-46/032-46/032-58/080-52/330-53/021-39/65-47/243-57/180-54/793-57/903 100 80 80 90 140 200 90 60 150 500 500 1000 50/36 ± 21/04 36/32 ± 15/85 38/26 ± 20/63 38/26 ± 20/63 56/02 ± 26/54 90/35 ± 38/46 34/70 ± 19/14 28/20 ± 14/71 73/30 ± 29/80 222/56 ± 89/07 226/57 ± 91/60 449/1393 ± 174/64 P<0/05 : سایر نتایج نشان دادند كه بین توانمندسازها و نتایج سازمانی در مدل تعالی سازمانی ادارهاي کل تربیتبدنی رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد )جدول 4(. همچنین در این پژوهش بین دیدگاه مدیران و کارکنان عادی از منظر تعالی سازمانی تفاوت معنیداری مشاهده شد و مدیران امتیاز بیشتری به تعالی سازمانی ادارههاي کل تربیت بدنی به خود اختصاص داده بودند )جدول 5(. جدول 4 رابطه بين توانمندسازها و نتایج سازمانی 0/864 r Sig P<0/05 : 43

1392 تابستان و بهار یازدهم شماره پنجم سال / ورزش علوم فصلنامه پژوهشی - علمی نشریه بدنی تربیت کل ادارههاي در سازماني تعالي ميزان نظر از عادي كاركنان و مديران ديدگاه مقایسه 5 جدول sig t-test M±SD 242 3/271 559/72±137/46 439/11±171/04 23 221 P<0/05 : نتیجهگیری و بحث رهبری معیار به توجه با و تربیتبدنی کل ادارههاي در بهبود قابل و قوت نقاط تحلیل با این قوت نقطه عنوان به اهداف به دستیابی درصد 50/72 با رهبری معیار EFQM مدل عنوان به اهداف به دستیابی درصد 38/74 با نیز کارکنان نتایج معیار میشود. شناخته سازمانها امتیازهاي وضعیت به نگاهی با شد. شناخته تربیتبدنی کل ادارههاي در بهبود نیازمند ناحیه و شیوهها به توجه سازمانی تعالی مدل معیارهای از یک هر در تربیتبدنی کل ادارههاي رد )1382( آذر و صفری )6(. میرسد نظر به ضروری تعالی گانه ن ه معیارهای بهبود برنامههای نتایج فرایندها کارکنان استراتژی و مشی خط معیارهای که رسیدند نتیجه این به خود پژوهش استانداردهای نه و بررسی مورد جامعه وضعیت به توجه با جامعه نتایج و کارکنان نتایج مشتری است ضعیف کارکنان نتایج معیار نیز حاضر پژوهش در )2(. هستند ضعیف شده تعیین پيش از 2(. )1 دارد همخوانی )1389( پهلو فرج و آخشیک و )1382( آذر و صفری پژوهشهای با که اعتقاد است. گرفته قرار توجه مورد EFQM الگوی در معیار نخستين عنوان به رهبری معیار مشی خط معیارهای که میآید دست به رهبری از سبکی طریق از نتایج همه که است این بر این در اینکه به توجه با میكند) 20 (. راهبری را فرایندها و مشارکتها کارکنان استراتژی و که میرسد نظر به اینطور بود شده داده اختصاص رهبری معیار به امتیاز بیشترین پژوهش )9 هدف برای استراتژیک بیانیه اشاعه و ایجاد در بدنی تربیت کل ادارههاي مدیریت حوزه حمایت سازمانی) 9 ( ساختار مؤثر و مناسب استقرار سازمانی) 9 ( فرهنگ و مسیر 32( 1 20 44

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... از ارزشهای سازمان قدردانی سازنده و به موقع از تالش و جدیت افراد و تالش در جهت ارتقاي سطح همکاریهای خارج سازمانی) 9 32( 1 نسبتا خوب عمل کرده است اما با توجه به کسب تنها 50 درصد امتیاز این معیار در مدل تعالی به نظر میرسد كه برای بهبود معیار رهبری و رسیدن به وضعیت دلخواه باید تالش بیشتری صورت گیرد. در تحقیق آخشیک و فرج پهلو )1389( نیز معیار رهبری با کسب 52/72 درصد از کل امتیاز رهبری )100( به عنوان نقطه قوت سازمانهای مورد مطالعه شناخته شد اما این پژوهشگران عقیده دارند كه کسب این امتیاز متوسط نشاندهنده وجود برخی کاستیها در زمینه رهبری و مدیریت سازمان است) 1 (. در پژوهش حاضر معیار نتایج کارکنان با کسب کمترین امتیاز به عنوان ناحیه نیازمند بهبود در ادارههاي کل تربیتبدنی شناخته شد. آنچه که سازمان در مورد کارکنان خود به دست میآورد بیانگر نتایج کارکنان در مدل تعالی سازمانی EFQM است. علت کاهش امتیاز این معیار را میتوان به بي توجهي مدیریت منابع انسانی نسبت به عوامل مرتبط با انگیزش رضایتمندی دستاوردها )قابلیتهای مورد نیاز در مقایسه با قابلیتهای موجود بهره وری میزان موفقیت آموزشها و تحقیقات در دسترسی به اهداف( مشارکت کارکنان )مشارکت در گروههای بهبود مشارکت در نظام پیشنهادها قدردانی از افراد و گروهها میزان پاسخگویی به نظر سنجیهای کارکنان و غیره( و خدمات ارائه شده به کارکنان سازمان مربوط دانست )5 1 ( لذا برای بهبود این معیار انجام دادن اقدامهاي ذيل میتواند مفید باشد: - طراحی و اجرای سیستمهای مناسب برای اندازهگیری میزان خشنودی کارکنان از عملکرد سازمان. - تمرکز بر روی مهارتها تواناییها طرز تلقیها و تفکرات ارزشها نیازها و خواستههای نیروی انسانی. - نگهداری نیروی انسانی و ایجاد رضایت در آنها و نیز شناسایی و تعیین عوامل نارضایتی کارکنان. 45

1392 تابستان و بهار یازدهم شماره پنجم سال / ورزش علوم فصلنامه پژوهشی - علمی نشریه برای سازمان رفاهی امکانات سازمان در کارکنان حضور انگیزه همچون عواملی به توجه - )5(. انگیزاننده و نگهدارنده عوامل تفکیک و کار فیزیکی شرایط همکاران بین روابط کارکنان نتايج میتوانند كه راهكارهايي عنوان به ذيل عوامل از نیز )2006( 1 دالگارد و وونگ تالش به تعهد براي كاركنان انگیزش كردهاند ياد بخشند بهبود را سازمانها در كاركنان كاري شرايط بهبود و كاركنان رضايت بهبود همياري و صميميت ترويج احترام و اعتماد تقويت دانسته راهی را کارکنان استخدامی شرایط در نظر تجدید نیز )1389( فرجپهلو و آخشیک )38(. بخشد) 1 (. بهبود را كاركنان نتايج میتواند كه اند سازمانها خودارزیابی برای مناسبی مدل EFQM سازمانی تعالی مدل اینکه به توجه با این در گرفته صورت خودارزیابی نتایج به عنایت با لذا )27( است یکدیگر با آنها مقایسه و حوزههای گانه نه معیارهای در ایران منتخب استانهای بدنی تربیت کل ادارههاي پژوهش توجه با که شدند بندی رتبه و مقایسه یکدیگر با سازمانی تعالی خود نیز و نتایج و توانمندسازها و جامعه نتایج کارکنان نتایج کارکنان رهبری معیارهای در گرفته صورت مقایسههای به استراتژی معیارهای در و جنوبی خراسان استان بدنی تربیت کل اداره عملکرد کلیدی نتایج به را نخست رتبه فارس استان بدنی تربیت کل اداره مشتری نتایج و فرایندها شرکاء و منابع معیارهای از یک هر در میتوانند استان دو این بدنی تربیت کل اداره لذا و دادند اختصاص خود امتیازهای که استانهایی و شوند گرفته نظر در استانها سایر الگوی عنوان به شده مشخص مشارکت و تعامل ایجاد با میتوانند کردهاند کسب سازمانی تعالی مدل معیارهای در پایینی این راهبردهای از استفاده و فارس و جنوبی خراسان استانهای بدنی تربیت کل اداره با بیشتر 9 هر در اینکه به توجه با دهند. افزایش را خود تعالی معیارهای از یک هر امتیاز سازمانها به لذا بود کرده کسب را امتیاز کمترین تهران استان بدنی تربیت کل اداره سازمانی تعالی معیار تعالی معیارهای به اساسی توجه باید کل اداره این اندرکاران دست و مسئووالن كه میرسد نظر 1- Wong and Dahlgard, 2006 46

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... سازمانی در سازمان خود داشته باشند و در این راستا همکاری با ادارههاي کل تربیت بدنی استانهای خراسان جنوبی و فارس )با توجه به کسب امتیاز باال در معیارهای ن ه گانه( میتواند سودمند باشد. اکبریان و نجفی )1388( با بررسی ارتباط معیارهای مدل EFQM با اهداف استراتژیک سازمان به این نتیجه رسید که سه معیار رهبری خط و مشی و استراتژی و نتایج کلیدی عملکرد نسبت به شش معیار دیگر از اهمیت استراتژیک بیشتری برخوردار هستند) 7 (. با توجه به اینکه در پژوهش حاضر استانهای اصفهان گیالن و تهران در معیار رهبری گیالن و تهران در معیار خط مشی و استراتژی و استانهای آذربایجان غربی گیالن اصفهان و تهران در معیار نتایج کلیدی پایینترین امتیاز را در بین سایر استانها کسب کرده بودند بنابراین به استناد نتایج اکبریان و نجفی )1388( به نظر میرسد كه ادارههاي کل تربیت بدنی این استانها باید بكوشند تا برای رسیدن به تعالی این معیارها را بهبود دهند. يافتههاي پژوهش حاضر مبنی بر عملکرد ادارههاي کل تربیت بدنی استانهای منتخب نشان داد كه استان خراسان جنوبی با 618/18 امتیاز رتبه نخست )بهترین عملکرد( و استان تهران با 337/11 امتیاز رتبه آخر )ضعیفترین عملکرد( را در بین استانهای منتخب به خود اختصاص دادهاند. با توجه به اینکه استان خراسان جنوبی بیشترین امتیاز تعالی سازمانی را در بین ده استان کسب کرده است بنابراین عملیات و راهکارهای آن میتواند به عنوان الگویی برای سایر اداره و سازمانهای مشابه به کار برده شود. تهران با وجود منابع و امکانات بیشتر )نسبت به سایر استانها( امتياز پاييني را كسب كرد و اين با توجه به معیارهای نه گانه مدل EFQM میتواند دالیل بسياري داشته باشد. كسب امتياز پايين در هر يك از معيارهاي مدل باعث كاهش امتياز تعالي آن سازمان خواهد شد. پژوهش نشان داده است که كم توجهي به شاخصهای مالی کارکنان در مدل میتواند امتیاز کارکنان را تحت تأثیر قرار دهد )19 11(. شايد به دلیل وجود هزینههای باالی زندگی در شهر بزرگی مثل تهران و كافي نبودن حقوق کارکنان در تأمین این هزینهها امتياز كاركنان كاهش يافته است. مديريت با تدوين نكردن 47

1392 تابستان و بهار یازدهم شماره پنجم سال / ورزش علوم فصلنامه پژوهشی - علمی نشریه 48 مناسب رویکرد و شیوه نكردن تدوين با نيز و سازمان فضای بر حاکم و اصلی ارزشهای )11(. شد خواهد مدل رهبری معیار امتیاز کاهش باعث مسائل با رويارويي و مواجهه در رهبران آموزشی نیازسنجی فقدان عملکرد مبنای بر پاداشدهی و ارزیابی سیستم از نكردن استفاده از آگاهی و مشتریان با مستمر ارتباط جهت سیستمی نبود و كاركنان در عالی تحصیالت نبود خواهند فرایندها معیار امتیاز کاهش سبب که هستند عواملی جمله از آنان خواستههای و نیازها ضعفهای نقطه تهران استان تربیتبدنی کل اداره کارکنان كه میرسد نظر به )11(. شد آن به پایینی امتیاز خود اداره خودارزیابی در و کردهاند درک و مشاهده اداره این در را فوق و میانی و عالی مدیران آموزش همچون عواملی پژوهش نتايج اساس بر همچنین دادهاند. سازمانی فرهنگ ایجاد )11(. شد خواهد تعالی بهبود باعث کارکنان از آموزشی نیازسنجی نیز تأثیر بی تعالی به دستیابی و سازمان پیشرفت در نیز سازمانی تعالی با کارکنان آشنایی و مناسب )21(. بود نخواهد اساس همين بر و شده محاسبه 1000 از متقاضی سازمانهای امتیاز EFQM مدل در نوکیاست شرکت به متعلق امتیاز بیشترین حاضر حال در که میشوند معرفی سرآمد سازمانهای 330 کسب به موفق 83 سال در مبارکه فوالد نیز ایران در است. کرده کسب امتیاز 750 که نظر به بدنی تربیت كل ادارههاي از برخي سازمانی تعالی امتیاز به توجه با )15(. است شده امتیاز اب نتیجه این و دادهاند پاسخ خوشبینانه بسیار پرسشنامه پرسشهاي به پاسخدهندگان که میرسد 12(. )14 ندارد همخوانی )1385( خداداد پژوهش با اما داشته همخوانی )1387( زنگنه پژوهش و کارکنان بین در پرسشنامه نرمال توزیع و آماری جامعه انتخاب نحوه را امر این دلیل بتوان شاید باعث خود سازمان تعالي به مديران باالي امتياز كه دارد وجود احتمال اين )15(. کرد بیان مدیران نحوه در نیز اداري مالحظات از برخي است ممکن باشد. شده كل ادارههاي تعالي امتياز افزايش همین در باشند. داده خود ادارۀ تعالي به بااليي امتياز ايشان و بوده تأثيرگذار كاركنان پاسخگويي عبارت به باشد. واقعیت به امتیاز نزدیکترین تهران استان امتیاز شاید که کرد اذعان باید راستا

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... دیگر شاید بتوان گفت كه کارکنان استان تهران بر خالف سایر استانها به پرسشهاي پرسشنامه واقع بینانه پاسخ دادهاند. البته باید توجه کرد که ماهیت تعالی سازمانی در ایران با کشورهای دیگر متفاوت است به عنوان مثال خدمتی که در سازمان ما خیلی ارزشمند تلقی میشود ارزيابي همان خدمت در يك سازمان ژاپني "خدمت متوسط" است. در پژوهش حاضر امتیاز ادارههاي کل تربیت بدنی استانهای ایران در هر یک از معیارهای نه گانه تعالی سازمانی حوزههای توانمندسازها و نتایج و نیز خود تعالی سازمانی با امتیازهاي مشخص و مقرر در مدل تعالی سازمانی EFQM مقایسه شد که در همه موارد امتیاز ادارههاي تربیت بدنی به طور معنیداری کمتر از امتیاز مدل EFQM بود و در نتیجه توجه به همه معیارهای مدل تعالی سازمانی ادارههاي کل تربیت بدنی و تالش برای بهبود آنها ضروری به نظر میرسد. وجود رابطه مثبت بین توانمندسازها و نتایج مدل تعالی ادارههای کل تربیتبدنی استانهای ایران نیز حاکی از آن است که احتماال توجه به توانمندسازهای مدل تعالی و سعی در بهبود آنها در ادارههای کل تربیتبدنی با کسب نتایج بهتر در حوزه نتایج مدل تعالی این ادارهها همراه خواهد بود. این نتیجه با پژوهش خداداد )1385( زنگنه احسانی کوزهچیان )1388( و روزا و آمارال )2007( 1 همخوانی دارد )35 12(. 15 کارلوس آنا ویسنته و اینماکوالدا )2005( 2 نیز به این نتیجه رسیدند که معیارهای حوزه توانمندسازهای مدل EFQM با معیارهای حوزه نتایج ارتباط مستحکمی دارد و در نتیجه رویکرد متعادل در توسعه توانمندسازها این امکان را فراهم خواهد ساخت که هبستگی بین توانمندسازها و نتایج به حداکثر برسد و مزایای استفاده از مدل تعالی EFQM نیز تا حداکثر پیش رود )26(. به عبارت دیگر با مدیریت مناسب معیارهای توانمندساز مدل میتوان به نتایج خوبی در معیارهای نتایج دست یافت )25(. همچنین يافتههاي اين پژوهش نشان داد كه مديران در مقايسه با كاركنان عادي امتياز بيشتري به ميزان تعالي سازمان خود دادهاند. به نظر ميرسد كه افراد در پستهاي مديريتي 1- Rosa & Amaral, 2007 2- Carlos, Ana, Vicente and Inmaculada, 2005 49

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 براي اينكه عملكرد خود را قابل قبول نشان دهند امتياز بيشتري به تعالي سازمان تحت اداره خود دادهاند. اما بايد اذعان كرد که براي اطمينان در اين زمينه به پژوهشهای بيشتري نیازمندیم. زنگنه )1387( در بررسي ديدگاه مديران و كاركنان در مورد تعالي سازماني باشگاههاي فوتبال تفاوت معنيداري بين ديدگاه دو گروه مشاهده نكرد) 15 ( اما در پژوهش حاضر اين تفاوت معنيدار بود. با خودارزیابی بر اساس مدل تعالی EFQM که یک فرایند کلیدی برای بهبود انجام امور است میتوان به تشخیص نقاط قوت و فرصتهای بهبود دست یافت )7 37( که این خود میتواند که فعالیتهای الگوبرداری 1 را بر روی حوزههایی متمرکز سازد که بیشترین منافع را برای سازمان به همراه دارد و سرانجام با مداخله کردن در حوزههای بهبود و پیگیری تغییرات الزم میتوان در مسیر تعالی گام نهاد. نتایج خودارزیابی حاصل از این پژوهش نیز نشان داد که در ادارههای کل تربیتبدنی معیار نتایج کارکنان بیش از سایر معیارها نیاز به بهبود دارد لذا پیشنهاد میشود که مسئووالن و دست اندرکاران توجه و عنایت الزم را در این زمینه مبذول دارند. همچنین پیشنهاد میشود که معیارهای حوزه توانمندسازها در مدل EFQM برای بهبود معیارهای حوزه نتایج مورد توجه قرار گیرد زیرا عامل توانمندسازها با برخورداری از نیمی از مجموع امتیاز عملکرد سازمانی در حکم پیش نیاز کسب نتایج به شمار میآید که شایسته توجه بیشتر است و در تمام معیارهای توانمندسازها تدوین رویکرد یکپارچه و جاریسازی آنها و همچنین ارزیابی و بازنگری منظم آنها مد نظر است و در واقع موجب بهبود مستمر خواهد شد) 20 (. سرانجام پیشنهادهاي کاربردی پژوهش حاضر به قرار ذيل است: 1. با توجه به کسب بیشترین امتیاز تعالی سازمانی از جانب اداره کل تربیت بدنی استان خراسان جنوبی و پس از آن نیز استان فارس پیشنهاد میشود که این استانها به عنوان الگوی سایر استانها قرار گیرند و استانهای دیگر با ایجاد تعامل بیشتر با این استانها زمینه بهبود تعالی سازمانی خود را فراهم سازند. 1- Benchmarking 50

مدیریت... اروپایی بنیاد مدل اساس بر کشور استانهای تربیتبدنی کل ادارات سازمانی تعالی تحليل و بررسی هم و سازماني تعالي بخش در هم تهران استان بدنی تربیت کل اداره اینکه به توجه با 2. اداره اين مديران كه ميشود پيشنهاد لذا کرده کسب را امتیاز کمترین سازماني تعهد بخش در كنند. اتخاذ خود سازمان تعالي بهبود براي را راهكارهايي كل از گیری بهره با که میشود پیشنهاد جوانان( و ورزش )وزارت بدنی تربیت سازمان به 3. و دهند قرار ارزیابی مورد را استانها تربیتبدنی کل ادارههاي EFQM سازمانی تعالی مدل برتر ادارههاي برای را زر ین و سیمین بلورین تندیسهای تقدیرنامه همچون جوایزی کیفیت بهبود و یکدیگر با سازمانها این رقابت امکان کار این با احتماال زیرا بگیرند نظر در که کردند گزارش خود پژوهش در نیز )1388( نجفی و اکبریان شد. خواهد فراهم خدمات استراتژی از بهتری درک کارکنان كه میشود باعث BSC و EFQM مثل مدلهایی اجرای سازمان تعالی روحیه و یابد افزایش گروهي کار و ارتباطها کنند پیدا سازمان و واحد راهبرد و )7(. پذیرد فزونی نيز 51

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 منابع 1 آخشیک 1. سمیه سادات فرج پهلو عبدالحسین )1389( الگوی تعالی سازمانی و سنجش کیفیت مدیریت فناوری اطالعات در کتابخانههای علوم پزشکی: بررسی موردی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور مدیریت اطالعات سالمت دوره 7 شماره 2 صص 171-161. 2 آذر 2. عادل صفری سعید )1383( مدلسازی تعالی سازمانی با رویکرد تحلیل پوششی دادهها فصلنامه مدرس علوم انسانی دوره 8 شماره 33-1. 2 3 اسد 3. محمدرضا )1381( ارتباط TQM و اثربخشي در حوزههاي ستادي سازمانهاي ورزشي كشور نشريه حركت شماره 165-151. 14 4 اصغری 4. زاده عزت اله امین فرشته )1385( ارزیابی عملکرد کیفیتی شرکتهای قطعهساز ایران خودرو بر اساس مدل EFQM با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی بررسیهای اقتصادی دوره 3 شماره -125 3.107 5 اقبال 5. فرزانه یارمحمدیان محمدحسین سیادت سید علی )1387( ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی دانشگاه علوم پژشکی اصفهان بر اساس مدل تعالی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت با دو رویکرد پرسشنامه و پروفرما فصلنامه مدیریت سالمت دوره 11 شماره 49-58. 34 6 اکبری 6. یزدی حسین )1387( مقايسة تعالي سازماني دانشکدههاي منتخب تربيت بدني کشور )براساس مدل تعالي سازماني )EFQM پايان نامه کارشناسي ارشد دانشگاه تهران. 7 اکبریان 7. مجتبی نجفی امیرعباس )1388( همراستا سازی مدل تعالی کیفیت اروپایی و مدیریت استراتژیک برای رسیدن به بهبود عملکرد نشریه مدیریت صنعتی دوره 1 شماره 2 صص 34-19. 8 امیران 8. حیدر )1383( راهنمای گام به گام سرآمدی سازمانی بر اساس مدلهای EFQM/INQ A انتشارات مشاورین کیفیت ساز تهران. 9 ترابی 9. پور امین رکاب اسالمیزاده سارا )1390( خودارزیابی بر اساس مدل تعالی سازمانی EFQM در بیمارستانهای منتخب شهر اهواز مدیریت اطالعات سالمت دوره 8 شماره 2. 1010 حری صادق اکبری حسن قرقرهچی مجید نوری الموتی صابر )1388( بررسی مزایا و دستاوردهای به کارگیری مدل تعالی سازمانی EFQM در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی فصلنامه بصیرت 52

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... سال شانزدهم شماره 44 صص 124-97. 1111 خادمی اسالم حبیب اهلل روان بخش مقتدالنام روان بخش فؤاد )1384( بررسی شرکت چوب و صنایع ایران با استفاده از مدل عارضه یابی شرکت نوسازی صنایع ایران )رویکرد )EFQM مجله علوم کشاورزی سال یازدهم شماره 198-189. 4 1212 خداداد شعله )1385( بررسي ارتباط سبک رهبري با تعالي سازماني در دانشکدههاي تربيت بدني شهر تهران پايان نامه کارشناسي ارشد دانشگاه تهران. 1313 دهنويه رضا )1385( خود ارزيابي براساس مدل تعالي سازماني در بيمارستان هاشمينژاد مجموعه مقاالت هفتمين کنفرانس بين المللي مديران کيفيت انتشارات قاصد سحر. 1414 زنگنه اسماعیل )1387( بررسي تعالي سازماني باشگاههاي شهر تهران در ليگ برتر فوتبال ايران از ديدگاه مديران وکارکنان )بر اساس مدل )EFQM پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس. 1515 زنگنه اسماعیل احسانی محمد کوزه چیان هاشم )1388( ارتباط بین توانمندسازها و نتایج در تعالی سازمانی باشگاههای فوتبال تهران در لیگ برتر ایران )بر اساس مدل )EFQM پژوهش در علوم ورزشی شماره 23 صص 164-151. 1616 صارمی محمود صفری حسین فتحی حبیبه حسینی فرشید )1385( ارائه مدلی برای رتبه بندی شرکتهای انفورماتیکی پژوهشنامه بازرگانی شماره 127-154. 40 1717 طالب پور مهدی )1384( تدوین نظام نظارت و ارزیابی برنامهها و فعالیتهای تربیت بدنی و ورزش دانشگاههای کشور پژوهشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی. 1818 عابدی بهرام )1380( بررسی وضعیت کمی و کیفی ورزش و تربیت بدنی استان مرکزی از دیدگاه مسئولین و مربیان ورزشی پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه تربیت مدرس. 1919 ملکی محمدرضا ایزدی احمدرضا )1387( مقایسه نتایج دو بیمارستان تأمین اجتماعی تهران بر اساس الگوی تعالی سازمانی مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین سال دوازدهم شماره 2 پی در پی 63-68. 47 2020 ملکی محمدرضا ایزدی احمدرضا )1389( وضعیت توانمندسازها در بیمارستانهای تأمین اجتماعی 53

1392 تابستان و بهار یازدهم شماره پنجم سال / ورزش علوم فصلنامه پژوهشی - علمی نشریه 136-131. صص دوم شماره نهم سال پایش فصلنامه سازمانی تعالی الگوی اساس بر تهران پزشکی علوم دانشگاه مجله )1388( حسین تورانلو صیادی داریوش فرید حیدر سید فخرالدینی 2121 میر 30-42. 2 شماره 17 دوره یزد صدوقی شهید درمانی بهداشتی- خدمات و و گیالن استانهای بدنی تربیت کل ادارات سازمانی تعالی مقایسه )1386( هاشم 2222 هاشمیپور آمل. غیرانتفاعی دانشگاه ارشد کارشناسی نامه پایان مازندران انتشارات ورزش و بدنی تربیت در ارزیابی و نظارت )1387( رحیم نژاد رمضانی مهرعلی نژاد 2323 همتی پایدار. شمال معیارهای )1387( عذرا سیده میرکاظمی محمدحسن زاده قلی رحیم رمضانیان مهرعلی نژاد 2424 همتی مدیریت تخصصی ملی همایش اولین دلفی( مطالعه یک از ای )نتیجه دانشگاه ورزش عملکرد ارزیابی آمل. ورزشی 25. Carlos, J. B. L., Ana B. E. T., Vicente, R. P., & Inmaculada, B. M. (2009). An empirical assessment of the EFQM Excellence Model: Evaluation as a TQM framework relative to MBNQA Model, Journal of Operational Management, 27, 1-22. 26. Carlos, J. B. L., Ana B. E. T., Vicente, R. P., & Inmaculada, B. M. (2005). To what extent do enablers explain results in the EFQM excellence model? An empirical study, International Journal of Quality & Reliability Management Vol. 22 No. 4, pp. 337-353. 27. Conti A, T. (2007). A history and review of the European quality award model, The TQM Magazine, V 19, No 2, 112-123. 28. European Foundation for Quality Management, (1999). The EFQM Excellence Model. Belgium: Brussels Representative Office. 29. http://ww1.efqm.org/en/pdfresources/pub0723_inex_en_v2.1.pdf 30. European Foundation for Quality Management, (2002). Using the Excellence Model to Manage Performance, Belgium: Brussels Representative Office. 54

بررسی و تحليل تعالی سازمانی ادارات کل تربیتبدنی استانهای کشور بر اساس مدل بنیاد اروپایی مدیریت... 31. http://www.bankrefah.ir/pdfs/en/fundamental%20concepts.pdf 32. Gorji, M. B., Siami, S. (2011). Self- assessment with regard to EFQM model and the relationship between its criteria and organization's performance, business and management review, 1(8), 07-15 33. Ioncica, M., Negoita, I. M., Petrescu, E. C., & Ioncica, D. (2009). Using the European Model of Total Quality Management to assess the Performance of Organizations. Case Study on Educational Services, Amfiteatru Economic, 11(26):402-411. 34. Kaufmann, M., Serban, V. (2011). The new EFQM 2010 model for business excellence and its fundamental concepts in light of the economic crisis, the Romanian economic journal, No. 40, pp: 99-116. 35. Knop, D. P., Hoecke, V. J., & Bosscher, D. V. (2004). Quality management in sport clubs, Sport Management Review, 7, 57-77. 36. Marques, A. I., Rosa, M. J., Soares, P., Santos, R., Mota, J. & Carvalho, J. (2011). Evaluation of physical activity programmes for elderly people - a descriptive study using the EFQM criteria, BMC Public Health, 11 (123), 1-16. 37. Rosa, M. J., and Amaral, A. (2007). A self-assessment of higher education institutions from the perspective of the EFQM excellence model, Quality assurance in higher education, higher education dynamics, No.20, 181-207. 38. Vernero, S., Nabitz, U., Bragonzi, G., Rebelli, A., & Molinari. R. (2007). A twolevel EFQM self-assessment in an Italian hospital, International Journal of Health Care Quality Assurance,Vol. 20 No. 3, 215-231. 39. Vallejo P, Ruiz-Sancho, Dominguez M, A. (2007). Improving quality at the hospital psychiatric ward level through the use of the EFQM model, International 55

نشریه علمی - پژوهشی فصلنامه علوم ورزش / سال پنجم شماره یازدهم بهار و تابستان 1392 Journal for Quality in Health Care, V 19, No 2, 74-79. 40. Wong C.Y., Dahlgard J. J. (2006). Toward continuous improvement: A case of self assessment using the EFQM Excellence Model, Center for Industrial Production Aalborg University, Denmark. 41. http://vbn.aau.dk/research/towards_continuous_improvement_a_case_of_ selfassessment_using_the_efqm_excellence_model(156367)/ 56